Enfield 1853 (P/53)

Na tej stronie:

Wstęp
Podstawy
Praktyka
Literatura

Wstęp

Po dziesięcioleciach europejskiej zawieruchy wojennej, która naznaczyła odejście od ancient regime'u, sytuacja w armiach nowo podzielonego wśród koncertu mocarstaw kontynentu ustabilizowała się. Arsenały były pełne broni, liczne były doświadczenia i wiedza o mankamentach wszystkich rodzajów oręża użytego w licznych konfliktach. Można było dokonać niezbędnych korekt i spoczywać na wawrzynach zwycięskich w przekonaniu o wielkości i potędze. Dokonywano więc zmian wzór biorąc ze sławnej armii "bestii" Napoleona - wszechobecby jest tasak wzorowany na francuskim sabre briquet... Na rewolucyjne zmiany czas był to najnieodpowiedniejszy.
Armie w czasach pokoju są ostoją konserwatyzmu. Nawet starzy oficerowie, którzy niejedną kampanię w linii mają za sobą satają się "martinetami". Szczególnie armie zwycięskie nie tworzą klimatu do zmian, zmian niepotrzebnych - wszak zwycięstwo osiągnięto za pomocą starych dobrych metod. Po cóż zmieniać co nie zepsute. Armie zasklepiają się w życiu garnizonowym, fundusze ze skarbców nie płyną rwącym potokiem jak w czasach licznych kampanii. Zmiany pewniej mogą nastąpić przy okazji kampanii. O ile wojsko nie dostanie batów, kampanie przeciw ludom pozaeuropejskim rzadko wywoływały wstrząsy. Na ogół przewaga techniczna i organizacyjna wojsk europejskich wystarczała by kampanie prowadzić i najczęściej wygrywać bez wstrząsających spokojem ducha generalicyj porażek i niepowodzeń. Motorem przyspieszonych zmian w początkach XIX wieku (liczonego od zakończenia wojen napoleońskich) były działania wojenne Francji w Afryce, gdzie Francuzi potykali się z wojownikami berberyjskimi, cechującymi się nie tylko walecznością ale też używającymi skutecznie strzeleckie broni gwintowanej przeciw francuskim wojskom stosującym tradycyjną taktykę europejską ("linearną") i tradycyjne gładkolufowe flinty skałkowe.
Zaczyna się wiek pary i elektryczności. Postępy cywilizacyjne w zakresie broni strzeleckiej objawiają się nie tyle w nowych rozwiązaniach konstrukcji broni lecz w wynalazkach, nowych konstrukcja i doskonaleniu technologii produkcji amunicji. Idee w rodzaju niezawodnego karabinu odtylcowego nie mogą znaleźć sprawnego ucieleśnienia wobec niedoskonałości amunicji. Nowe pomysły w zakresie amunicji z kolei nie możliwe są do wdrożenia bez postępu w chemii, metalurgii. Ten zaczyna przyspieszać w pokoju jaki panuje w industrializujęcej się Europie pokongresowej. W Ameryce rozwija się nowy gigant rozwoju technologii - XIX wiek to wiek cywilizacji euroatlantyckiej, nie europejskiej. Zdobycze tej cywilizacji zaczynają być stosowane przez machiny wojenne Europy i Ameryki.

Historia

Prekursorem gwintowanego karabinu Enfield wzór 1853 (kb Enfield P/53 - Pattern 1853) w armii brytyjskiej był kb Minie wz 1851. Była to broń przejściowa, mająca rozwiązania z poprzednich typów strzeleckiej broni wojskowej (lufa mocowana na przetyczki, duży kaliber) oraz nowe, przełomowe rozwiązania (gwint lufy, pocisk typu Minie, zapłon kapiszonowy), których nie stosowano dotąd w masowo produkowanej broni wojskowej Wielkiej Brytanii.

Podstawy

Karabin wojskowy wzór 1853 (Pattern 1853 Rifle-Musket or P/53) to brytyjski typ odprzodowej broni strzeleckiej z gwintowaną lufą i zapałem kapiszonowym, przystosowany do amunicji rozdzielnego ładowania (bez gazoszczelnej łuski), z ekspansyjnym nabojem, którego dno miało wgłębienie denne formujące fartuch o niewielkiej grubości, ulegający zdeformowaniu (ekspansji) w wyniku działania ciśnienia gazów prochowych ładunku prochowego, na którym spoczywał pocisk.

Amunicja

Amunicja jest niejako tematem odrębnym. Ogólnie, warunkowała on rozwój broni. Przez cały wiek XIX dokonywane były zmiany w broni dostosowujące ją do coraz to nowszych osiągnięć w dziedzinie amunicji. Powoli szykowała sięod pocz. XIX rewol(...)

Nominalny kaliber historycznej broni to .577 cala. Nie oznaczało to jednak, że pociski miał taką średnicę wtedy ani dzisiaj.

Amunicja przepisowa brytyjska (wojskowa)

Patrony (naboje papierowe) z pociskami Pritchetta typu Minie (z wgłębieniem dennym). Pociski kal. .568 (.55" po reformie 1859 r.), bez rowków smarujących. Pociski wytwarzane masowo nie przez odlewanie, lecz przez tłoczenie z przewalcowanego pręta ołowianego. Zapewniało to nieosiągalną w wypadku formowania przez odlewanie jednorodność pocisku (brak pęcherzyków). Możliwa była maszynowa, szybka produkcja dużych ilości pocisków. Warto zauważyć, że kb Enfield 1853 był w dużych ilościach zakupowanny przez obie strony Wojny Secesyjnej. Skonfederowane Stany wręcz przyjęły brytyjski model amunicji kb Enfield jako przepisowy. Oprócz produkcji rodzimej importowane były miliony sztuk brytyjskiej amunicji.

Smar - 3 cz. łój, 1 cz. wosk. Po doświadczeniach w przechowywaniu amunicji w klimacie tropikalnym zmieniono skład nie stosując łoju, lecz sam wosk. Patrony składały się z trzech arkuszy papieru. Wewnętrzna tutka prochowa robiona była ze sztywngo papieru. Natępnie owijka papierowa zamykająca tutkę z prochem, na to pocisk skierowany czubkiem do wewnątrz owinięty zewnętrznym arkuszem papieru. Arkusz odpowiednio dłuższy od tutki i pocisku, tak aby zawiązać go na części dennej oraz ścisnąć i założyć w części prochowej patrona. Powstały przez złożenie zewnętrzengo arkusza płaski "ogonek" przyklejany był (nie we wczesnej wersji naboju) paskiem gumowanego papieru.
Ładunek prochowy - umieszczony w tutce owiniętej arkuszem ochronnym. Naważka wynosiła 2 ½ dramów (1 dram = 1/16 uncji = 27,34 gn) czyli 68 gns co równa się ok. 4,4 gramom

Amunicja niewojskowa, nowoczesna

W USA przyjęto pocisk konstrukcji Burtona z rowami smarującymi i głębokim stożkowatym w przekroju wgłębieniem dennym. Do wybuchu Wojny Secesyjnej i w jej początkach stosowano w armii federalnej (północnego agresora) złożony patron kal .58 (do kb Springfielda .58) z kilku arusików papieru. W trakcie wojny konstrukcję patrona uproszczono dla przy spieszenia produkcji. Stosowano naważkę 60 gn "musket powder"

Obecnie (2012r.) nie są produkowane komercyjnie pociski metodą tłoczenia. Dostępnych jest kilka typów form pocisków o różnych kształtach (Lyman, RCBS, Lee, nieistniejąca już Rapine). Bliskim odpowiednikiem amerykańskiego pocisku Burtona jest pocisk z formy firmy Lyman 575-213OS (Old Style).

Literatura

D. W. Bailey; British Military Longarms, 1715-1865
C.H. Roads; The British Soldier's Firearm: From Smoothbore to Smallbore 1850-1864
Synopsis
Howard L. Blackmore; British Military Firearms 1650-1850
UK website

Praktyka

Pociski

Obecnie, dzięki zainteresowaniu strzelców w USA okresem Wojny Secesyjnej, produkowane są repliki broni tego konfliktu oraz akcesoria. Broń ta często wykorzystywana tam jest do polowań co dodatkowo powiększa rynek. Dzięki temu dostępnych jest kilka rodzajów form odlewniczych do kalibru .577-.58. Kształty pocisków są zarówno odtworzeniami historycznych, jak i modyfikowane, głównie dla potrzeb myśliwskich. Motorem modyfikacji jest potrzeba celnego strzelania z wielkoenergetycznych naważek. Stąd zmodyfikowane - pogrubione fartuchy w pociskach Minie, odporniejsze na odkształcenia przez silne ładunki. Pociski z takimi fartuchami nie są zalecane do klasycznych luf z płytkim trójpolowym gwintem o długim skoku (1/78" czyli pół obrotu na długości lufy). Obecnie (2011 r.) brak na rynku wytwórcy gładkościennych pocisków Pritcheta.

Formy

Lyman 575-213PH (Parker-Hale) - 460 gn; long cylindrical skirt, shallow, flat botomed cavity

Lyman 575-213-OS - 460 gn Old Style - conical cavity. Pocisk wzorowany na starym dobrym minie Burtona. Stożkowe wgłębienie.

Lyman 575-213 - 510 gn New Style - ogival cavity.

Lyman 575-494 - "Wad cutter" with compression rings

Lyman 578-675 - 405 gn; with compression rings

Lyman 575-611 - Pritchett-like nose section 530 gn

RCBS 55005-576 - 500 gn; (Hodgon) S&S F.

RCBS 55005-578 - (Hodgon) S&S F.

SIZING DIE .577 ENFIELD - Dixie's GA0406.

Kalibrownik dla .577: 14,65 mm (~ 0,577")

Smar

Istnieje wiele komercyjnych smarów na rynku, a także wiele receptur. Oto kilka z nich:

Angielski wojskowy

3 cz. łój
1 cz. wosk

Angielski wojskowy zmieniony

Łój

D.M.

5 cz. wosku
4 cz. oliwy (olej rzepakowy, fistaszkowy)
1 cz. stałego tłuszczu roślinnego (100%, w Polsce marki "Planta")

Czyszczenie

Dla zachowania celności nie powinno się zdejmować lufy do czyszczenia. Najlepiej zabezpieczyć ją bardzo gęstym, odpornym na temperaturę smarem i dbać o to by w trakcie mycia/czyszczenia broni nie zalewać łoża na styku lufa/drewno. Istnieją komercyjne rozpuszczalniki nagaru czarnoprochowego nie oparte na wodzie. Najdogodniej używać sposobów zalecanych powszechnie dla broni odtylcowej. Przykładowy skład mieszaniny myjącej: woda zdemineralizowana 1 cz., olej roślinny 1cz., mydło płynne 1 cz.

Kalibry i średnice

Może się przydać:

Lp.	Średn. [cale]	Średn. [mm]	Uwagi
1	.550	13,97	British modified paper patched bullet, from 1859
2	.568	14,43	Original British Pritchett ball
3	.570	14,48	Cal .58
4	.575	14,61
5	.576	14,63
6	.577	14,66	English (Enfield) Bore 25 gauge
7	.578	14,68
8	.579	14,71
9	.58	14,73	Nominalny .58, bore 24 gauge

Grany (grains)	Gramy (SI)
30	1.94
31	2.01
32	2.07
33	2.14
34	2.20
35	2.27
36	2.33
37	2.40
38	2.46
39	2.53
40	2.59
41	2.66
42	2.72
43	2.79
44	2.85
45	2.92
46	2.98
47	3.05
48	3.11
49	3.18
50	3.24
51	3.30
52	3.37
53	3.43
54	3.50
55	3.56
56	3.63
57	3.69
58	3.76
59	3.82
60	3.89
61	3.95
62	4.02
63	4.08
64	4.15
65	4.21
66	4.28
67	4.34
68	4.41
69	4.47
70	4.54
71	4.60
72	4.67
73	4.73
74	4.80
75	4.86
76	4.92
77	4.99
78	5.05
79	5.12
80	5.18

Wybrane gwinty i ich parametry
Gwint	Śr cal	Śr metr	uwagi
1/4-28	-	6,35	kominki włoskie, T/C, Wesson (Orion)
5/16-24	-	7,938	kominki z 1/4", Enfield (Italian), Remington 1863
5/16-18	-	7,938	kominki Enfield 1853 P-H